SÖZÜN ÖZÜ

“ PEKMEZ AKILLI KIRŞEHİRLİ !”

      Ancak yaşadığım yörem Kırşehir için genel de başkalarının şöylesine sözlerine muhatap olduğumu hatırlıyorum. Tanışma veya takdimden sonra biraz mütebessim yılışıklıkla, “Kırşehirli misin? Pekmez akıllısın!” veya “Kırşehirli’yim” dediğimde “Pekmez akıllıyım” desene?” diyenler maalesef var. Olmasa mıydı? Denilmese miydi?  “Elin ağzı torba değil ki büzesin!” isteyen istediğini der. Amma ve lâkin ‘öküzün altında buzağı arar’ gibi, bu sözün altında, arkasında,önünde, yanında çirkinlik aramak zaten yanlış. Söyleyenlerin dahi gerçek anlamını  bilmedikleri bir söz için,onurlu bir Kırşehirli olarak  gocunmamıza da zaten gerek yok.

     Gerek bunca yıllık yaşadıklarımdan ve gerekse yaptığım araştırmalardan “Pekmez akıllı Kırşehirli!” söyleminin ortaya çıkış nedenini açıklayan yazılı, ciddi bir kanıt, belge  ve bilgiye de  maalesef rastlayamadım...Özellikle internet üzerinde dolaşan bilgilerin pek çoğu da duyuma ve yoruma bağlı kişisel düzmecelerdir. Yalnız şu var ki, düzmece de olsa konu artık ‘anonim’leşmiş ve böylece sıfat özellikli bu deyim günümüzde evrensellik kazanmış. Burada bize düşen, iyiyi bulmak ve doğruyu hedef göstermektir. Yalan ve yanlışlara da sabırla akîl açıklık kazandırmaktır.

     Aslında “Pekmez akıllı Kırşehirli!” deyiminin ne anlam içerdiğini bilmek için, Cumhuriyet öncesindeki Kırşehir’in coğrafi konumunu, halkının sosyal yaşantısını, kısacası geçim kaynaklarını da iyi bilmek lâzım.  Konuya bu şekilde yaklaşarak mantıklı ve makûl değerlendirmeyi buna göre yapmak çok önemli. Aksi halde: “lâf ola, beri gele. Uydur, uydur söyle.Aklın olmaya da inanasın!” demezler mi?

     Konuya açıklık getirelim: Cumhuriyet öncesinde fabrika yok. Geçim kaynakları kısıtlı. Henüz ‘şeker’ ve kimyasal tatlandırıcılar icat edilmemiş. Kırşehir’in iklimi de bağcılık yapmak için çok elverişli. Herkesin onlarca dönümlük (hektarlık) bağları var. Üstelik pekmez hemen her şeyin ana veya ham maddesi. Yöre halkını da ister-istemez bağcılığa yönlendirmiş. Kendi ailemden de çok iyi biliyorum. Kurugöl’ün uzağındaki bağımızın yanında yazlık bağ damımız (bağ evi) vardı. Üzüm toplama mevsimi geldiğinde bağ damlarında yatar, üzümleri kurutur, bir aydan fazla bağ bozar, pekmez kaynatır ve  bu pekmezleri kağnılarla köy evimize taşırdık. Çünkü ailemizin ana geçim kaynaklarından birisi, daha doğrusu çiftçilik ve hayvancılıktan da önce birincisi bağcılık idi. Haram ve günah inancının gereği ailem şarap yapmazdı. Başköşeye oturtulup altına yatak serilerek onurlanrılan misafirlere çay ikram edildiğinde,  şeker olmadığı için  çayın pekmez veya kuru üzümle içildiğini daha dün gibi hatırlıyorum. 

     Günümüzde ortalıkta dolaşan ve kafa karıştıran söylentiler şöyle: Efendim !

1.      Deprem olmuş da yıkıntılar arasında kalan Kırşehirli adam öncelikle pekmez  küpünü kurtarmış... Mantıksızlık veya komiklik bu davranışın neresinde? “Mal canın yongası!” değil mi?

2.      Evde yangın çıkımış da,  ölümü göze alarak alevin içine dalan vatandaş, yangının ortasında kalan karısını ve çocuğunu kurtaramayınca, elinde pekmez küpüyle dışarıya çıkmış. Şimdi bu safsataya inanalım mı?

3.      Ankara İtfaiye meydanında iki camı taşıyamayan hamala camların arasına pekmez sürdürüp, taşınma kolaylığını sağlamış. Bu yapışık camların evde birbirinden nasıl ayrıştırılacağını da para alarak öğretmiş. Aferin, bravvo Kırşehirliye, çok da  güzel etmiş.

4.      Gönül dostlarından Dalakçılı şair ve yazar İbrahim Özdemir (Ozan İhvan-î) 27 Temmuz 2010 tarihli Kırşehir Kervansaray Gazetesindeki “Pekmez akıllı Kırşehirli” başlıklı köşe yazısında özetle: “Adana’lı işadamı Osman ağa, yokluk ve kıtlığın hüküm sürdüğü fi tarihinde, çiftliğinde çalıştıracağı adamları sınava tabi tutar.Bir kaba pekmez, diğer bir kaba da susam koyar. Kaşıksız olarak pekmezle susamı yiyen sınavı kazanacaktır. Açlıktan iyice danikmiş (bitap düşmüş) Dalakçılı Ese’nin Ahmet de işaret parmağını pekmeze batırıp, susamı da pekmezli parmağına iyice doladıktan sonra kaptaki pekmezle, tüm susamı yeyip bitirir.” Böylece sınavı kazanır. İşveren Osman ağa; pratik zekâlılığından dolayı Ahmet’i işe alır. Ahmet’in sevecenliği ve tatlı yapısı hoşuna gider, bundan böyle kendisine çok akıllısın anlamına gelen; “Pekmez akıllı Kırşehirli!” diyerek iltifat eder, diyor.

Bu hususta yaşanmış ayrıntılardan sayısız örnekler vermek elbette mümkün. Ancak, takdir edersiniz ki buna sayfalar yetmez.    

     Sözün özü: Hep anlatılır ya, karamsarın birisi muhatabına“Senin baban açlıktan öldü!”  demiş.Adam da “Babamın bunda suçu ne? Babam buldu da yemedi mi?” cevabını vermiş... Eğer, açlıktan öldü denen adam; anamın üzümden yaptığı,her türlü hastalığa iyi geldiği çok iyi bilinen, içinde sayısız faydalı vitamin ve minarel dolu hormunsuz “Kırşehir pekmezi”ni, (yoğurdun üstüne döküp)  hıyar turşusuyla beraber yemiş olsaydı;  daha uzun ömürlü ve  sağlıklı yaşar, ecelinden de önce ölmezdi, bana inanın.  

     Günümüzde pancar, dut, keçi boynuzu( v.s.) gibi ürünlerden dahi yapılan çeşitli katkı maddeli fabrikasyon pekmezlerin üreticilerine  kimsenin bir diyeceği yok galiba...Kırşehir sevdalısı yazar olarak; “Kırşehirli misin? Pekmez akıllısın!” söylemi konusunda  alınganlık gösterip polemiğe girmeyi de çirkin ve anlamsız buluyorum.

     Makûl ve mantıklı düşüncelerimi içeren bu yazımla; karamsarların  pastan barlanmış şom ağızlarına bir parmak  baldan da tatlı  Kırşehir pekmezi çalarak (sürerek) dillerini tatlandırıyor,böylece konunun ibretlik aslını öğrettiğimi sanıyorum.

Hoşça kalınız.

Duran ERDOĞAN

Kırşehir Anekdotları Yazarı

E.Posta: duranerdogan1947@hotmail.com

www.duranerdogan.com