Bir 15 Mart “Dünya Tüketici Haftası”’nı daha idrak edeceğiz. Her yıl düzenli olarak kutlanan “Tüketici Haftası” geçmişte tüketiciye verilen hakların teker teker kaybedilmesi ile devam etmektedir. Yıl 1502 Osmanlı İmparatorluğunun Padişahı Sultan ll. Bayezid Han (Sofu Bayezid) Kanunname-i İhtisab-ı Bursa’yı ( Bursa Belediye Kanunu) hazırlayarak tüketicilerin haklarının korunmasını sağlamıştır. Bu eser Topkapı Müzesinin tozlu raflarında dönemin TSE Başkanı Sayın Mehmet Yılmaz Arıyörük tarafından alınıp Osmanlıca, Türkçe ve İngilizce dillerinde hazırlanıp kamuoyuna yeniden kazandırılmıştır. Bu eseri incelemek isteyenler www.tse.org.tr adresinde bulabilir. 

1502 yılında Sofu Bayezid tarafından yayınlanan Kanunname-i İhtisab-ı Bursa o dönem üretimle iştigal eden her sektöre yönelik ayrıntılar kaleme alınmış ve tüketicinin korunması sağlanmıştır. Sektörü yapacakları işler konusunda bilgilendirirken de ürettiği ve yetiştirdiği her bir kalem ürünlerin nasıl olacağı tek tek anlatılmıştır. Bu ayrıntılı anlatım günümüzde hazırlanan standartların işlediği konulardan bir farkının olmadığı gözlemlenmektedir.

Örneğin: Nalbantlara ait eski kanun araştırılınca anlaşıldı ki 25 yıldan beri bir at geyimi altı akçaya, katır nalı beş akçaya, merkep nalı dört ve üç akçaya olur imiş. Ve eskiden kanunda yapılan düzenleme ile bir nalbant hayvan ayağına mıh değdirip hayvanı sakatlar ise hayvanın ayağı iyi oluncaya kadar tımarını ve yemini nalbant verirmiş!

Kanunname-i İhtisab-ı Bursa incelendiğinde vatandaşların günlük yaşayışında kullandığı her bir kalem kayda alınarak usul ve esasları tespit edilmiş ve kuralları belirlenmiştir. Bütün tarım ve hayvan ürünleriyle mevcut sanayi mamülleri gerek vasıf, gerek fiyat yönlerinden standart sayılabilecek esaslara bağlanmış ve özel teşkilatla bunlar daimi bir denetim altında tutulmuşlardır. Günümüzde Türk Standartlar Enstitüsünün yapmış olduğu uygulamalar gibi! Standard esasları ve narhların tespitinde üreticilerin bilirkişilerin, halkın ve diğer ilgililerin fikirleri alınıp yazılı belge haline getirilmiştir. Yine günümüzde bu görevi TSE Standart Hazırlama faaliyetlerinde aynı metodu uygulamaktadır. Alım satımlarda tüccarlar ile, dükkanda veya seyyar satıcılar için ayrı kar hadleri konulmuş ve kar payı genel olarak yüzde on olarak kabul edilmiştir. Günümüzde ise değil tüccarlar devlet bile vatandaşa bir mal ve hizmet sunarken vergi adı altında fahiş fiyat tarifesi uygulayarak ecdadın kemiklerini sızlatmaktadır. Son yapılan benzin zammı ve yapılması düşünülen doğalgaz zammı günümüz idarecilerinin Osmanlı Padişahlarının yanında ne kadar acımasız olduklarının bir göstergesidir.

Evet, ecdadımız 1502 yılında kaleme aldırdığı Kanunname-i İhtisab-ı Bursa ile vatandaşların haklarını güvence altına alarak ilk yazılı standardı yayınlamıştır. Ancak günümüzde “15 Mart Dünya Tüketiciler Haftası” etkinliğini kutlama gerekçemiz! 1962 yılında o dönemin ABD Başkanı John F Kennedy’nin ilk kez ortaya Tüketici Hakları diye bir kavram kullanmasından dolayı 15 Mart Dünya Tüketiciler Haftası olarak kutlanmaktadır. Ecdadımız ise değil tüketici hakları ile ilgili kavram o günün şartlarında yaşamda lazım olacak her şey ile ilgili düzenleme yapmak için yazılı eserler bırakmıştır. Bizler ise AB hayranlığı ve yabancı hayranlığından kurtulamadığımız için John F Kennedy’nin “Tüketici Hakları” kavramını ilke kabul ederek Tüketicilerin haklarını koruduğumuzu zannediyoruz!

Kaçak kullanılan elektriğin faturasını tüketiciye yükleyerek, Akaryakıt vergilerini katlamalı olarak vatandaşa yükleyerek, Sabit telefonlardaki “sabit ücret” komedisini vatandaşa yükleyerek, Kredi kartlarında ki “üyelik aidatı” muammasını çözümsüzleştirerek ecdadımızın kemiklerini sızlatmaya devam ediyoruz! Bizlere İnsan haklarının ve Tüketici haklarının en güzel örneklerini bırakan ecdadımızı rahmetle anarak maalesef “15 Mart Dünya Tüketici Hakları Gününü” kutluyorum. Perşembe günü Çankırı’da ve Cuma günü ise Kayseri Ticaret Odası ve TÜKO-BİR Kayseri Şubesinin düzenlediği etkinliklere katılacağımızı buradan duyurmak isterim.

Yazılarıma ilham olması düşüncesi ile bana görüş ve önerilerinizi ulaştırmanız için 0 542 610 40 40 ve maltiparmak40@mynet.com bilgilerim yeterlidir sanırım.

Her zaman olduğu gibi yazıma son verirken, hoş ve esen kalın diyerek mutlu, sağlıklı ve huzurlu bir hafta geçirmenizi temenni ediyorum.