BOZLAK NEDiR ?
NEDEN BOZLAK ?
Birçok bölgede görülmekle
birlikte, özellikle İç Anadolu ve Güney Anadolu'da, Toroslar'da yaygın olan
Avşar ve Türkmen oymaklarına ait bir uzun hava türüdür.
Bozlak
kelimesinin kökeni hakkında çeşitli görüşler vardır. Öztürkçe bir kelime olan
"Bozlak"ın çeşitli anlamlan, çeşitli eserlerde şu şekilde
belirtilmiştir.
Divan-ı Lügat-it Türk'de "bozlak", "bozlamak" ses vermek
bağırmak anlamına gelmektedir. Dede Korkut'ta ise bozlatmak, böğürmek manasında
kullanılmakta, Kırgızcada ise "botasın olgan tüyiidey bozlayı bozlayı kaldım
men", "yavrusu kaybolmuş, çalınmış bir deve gibi bozlaya bozlaya, feryat içinde
kaldım ben" denmektedir.
Özet olarak, feryad etmek, haykırmak, ayrıca
deve bağırması anlamına bozulamaktan, bozlamaktan gelen bir
kelimedir.
Bozlak, ayrıca bağlamada yapılan bir düzene (akord) de verilen
addır. Burada alt ve Orta teller "LA", üst tel "SOL" sesine çekilir. Bu düzene
"Abdal" düzeni de denmektedir.
Bozlak ayrıca Kürdi makamındaki türleri
belirten bir ayak adı olarak da "Bozlak Ayağı" şeklinde
kullanılmaktadır.
Zaten bozlaklarda türü belirleyen en önemli öge Kürdi
dizisi içinde seslendirilmeleridir. Bazı bozlaklarda Kürdü dizisinin yanı sıra
"Acemkürdi" ve "Muhayyerkürdi" makamları, bazen de bu makamların Sol veya Fa
diyez üzerine aktarılmış şekilleri kullanılır. Az da olsa, Toros Türkmenlerinde
bu tip bozlaklar görülmektedir.
Dağ ve Oymak havalarının karakterestik
bir türü olan bozlak, çoğunlukla bir erkek tarafından söylenir, ancak Teke
yöresinde Yörüklerin hep birlikte söylediklerine de
rastlanmıştır.
Bozlakların konularını, yöresel ve çeşitli toplumsal
olaylarla ilgili konular oluşturur. En önemli özelliklerimizden olan yiğitlik ve
kahramanlık bu konuların başında gelmektedir.
Dizileri çoğunlukla 11 ve
14 heceli olan bozlakların sözleri anonim olabileceği gibi saz şairlerine ait de
olabilir. Bozlakların birkaç türü vardır. Vurguladıkları konulara göre
yiğitleme, güzelleme, yanık, ağıtlama ve kerem bozlağı gibi adlar
alırlar.
Yiğitleme bozlağı; sözleri saz şairlerimizden Dadaloğlu'na ait
olan aşağıdaki bozlak örnek olarak verilebilir.
Kalktı göç eyledi Avşar
elleri
Ağır ağır giden eller bizimdir
Arap atlar yakın eder ırağı
Yüce
dağdan aşan yollar bizimdir
Bozlakların ses genişliği 8'li, 10'lu hatta
12'li olabilir. Dizi kullanılırken tiz seslerden başlanır, karar sesinin
sekizlisi ve yedilisinde belirgin biçimde görüldükten sonra karar perdesine
inilerek uzun hava bitirilir. Bozlaklar çalgı eşliği olmaksızın söylendiği gibi
cura ve bağlama eşliğinde de söylenirler.
Kırşehir' li mahalli sanatçılar
bozlak çalarken genellikle bağlamanın RE perdesini karar sesi olarak
kullanırlar. Yani bozlağı RE üzeri çalarlar. Bozlakların çalınışı ve
söylenişinde sert bir ifade vardır.
Bozlaklar Avşar ve Türkmen ağzı ile
seslendirilirler. Bozlakların usta seslendiricilerine, Kırşehir'li Hacı Taşan,
Muharrem Ertaş, Neşet Ertaş, Çekiç Ali Ekrem Çelebi Bahri Altas Tufan Altas
Aydin Ertürk gibi yöresel sanatçıları örnek verebiliriz.
Bozlak larimizi tanidiktan sonra simdide bozlaklarimizin hayranlarinin ve türkülerinin bir araya geldigi radyomuzu www.anadolumfm.com adresine tıklatarak dinleyelim
"Gurbette Bozlaksiz Kalmayin Bozlaklarimiz Öksüz Kalmasin"